Teknoloji Nihayet Atçılığımızda

TEKNOLOJİ NİHAYET ATÇILIĞIMIZDA

Dünyada teknoloji hızla ilerlerken hayvancılık alanında da yansımaları benim merak konum oldu.Örneğin yurtdışından kaliteli damızlık boğaların dondurulmuş spermleriyle ülkemizdeki ineklerin tohumlanması ve daha verimli ırkların elde edilme çalışmaları gibi…Acaba bizim sektörümüzde güzide safkanları ne şekilde geleceğe aktarıp daha heyecanlı daha kaliteli yarışları izlerizi düşünürken;aklıma başarılı atların spermlerini saklayabilir miyiz? Ya da bu konuyla ilgili daha başka metodlar var mıdır? Soruları geldi.

Tabi bu tip yöntemlerle dünyaya gelmiş bir atın yarış karakteri acaba gerçeği kadar iyi olur mu diye düşünüp dururken,Mahmudiye’de Veteriner Hekim Ömer Ümit Akşen ve Veteriner Hekim Samet Yıldırım’ın kurdukları Dörtnal Veteriner Polikliniğinde bu tip çalışmaların yapıldığını duydum.Bu ikili bu tip çalışmalara aslında çok daha önceden başlamışlar.Bu konuda eğitim almak üzere ABD’ ye gitmişler. Equine Reproduction Service’te Dondurulmuş sperma,Equitransfer’de ise embriyo transferi üzerine eğitim almışlar.
Nihayet beklenen gelişmeyi yakalamışlar.”Dondurulmuş sperm” tıbbın atçılığa hediyesi ile eğitimini tamamlayıp yurda dönmüşler. Şimdi reprodüksiyonla ilgili olarak bu ileri teknolojik metodlar dedikleri konularla ilgili bilgiyi DVP’nin kurucu ortaklarından Ümit Bey’den dinleyelim. Ümit:Öncelikle yeni gelişmeleri aşım sezonuna başlarken atçılarımızla paylaşma fırsatı verdiğiniz için teşekkür ederim.Aslında bu yöntemler çok uzun yıllardır Amerika,Avrupa ve birçok Arap ülkelerinde kullanılmaktadır.

Spermler ,kısa süreli ve uzun süreli muhafaza teknikleriyle saklanabilmektedir.Kısa süreli muhafaza yöntemi aygırdan suni yollarla alınan spermanın bir takım metodlarla yaşam kalitesini artırarak uygun ısı ortamında 48-72 (duruma göre daha uzayabilir.)saat canlılığını koruma esasına dayanır. Dünyanın bir ucuna uçakla kaç saatte gidildiğini düşündüğümüzde dünyanın öbür ucundaki bir kısrağı tohumlamak için yeterli bir süre..Bu yöntemi Polikliniğimiz 4 yıldır uygulamaktadır.Bu konuda da başarılı olduğumuzu düşünüyorum. 

Ferdi:Bu yöntem ne derece güvenlidir.Yani 48-72 saat spermler nasıl yaşıyor? Ölenler olmuyor mu? Nasıl bir metod uyguluyorsunuz? 
Ümit:Bu metodda aygırdan suni vajina yardımıyla spermayı alıyoruz.Spermanın miktarına,rengine,pH sına bakıyoruz.Daha sonra bir miktar spermayı bazı işlemlerden sonra ısıtma tablalı,faz kontrast mikroskopta hareketlilik yönünden inceliyoruz. Spektrofotometrik yöntemle 1 ml spermada kaç milyon spermatozoon hücresi olduğunu yani konsantrasyonunu tespit ediyoruz.

Totalde kaç milyar spermatozoon olduğu tespit edildikten sonra kaç tohumlama dozu ve her dozda ne kadar spermatozoon olacağı hesaplanıp özel sulandırıcılarla sulandırıyoruz. Buraya kadarki işlemleri mümkün olan en hızlı şekilde yapıyoruz. Burada bir diğer önemli konu da sulandırılıp hazırlanan spermanın ortam ısısıdır. Belirli sürelerde belirli derecelerde ortam ısısını düşürmemiz ve hücrelerin ortamdaki enerjisi en az tüketebilecek hareketsizliğe ulaştırmamız gerekmektedir. Gerekirse herhangi bir hastalık riskine karşı antibiyotik ilavesi de yapılabilir. Bu kadar safhalardan sonra bizce bu yöntem doğal aşımdan daha sağlıklı ve riski en az olan bir yöntemdir. 

Ferdi:Peki bu yöntemle kısrağını TJK , TİGEM veya başka özel bir aygırın spermasıyla tohumlatmak isteyen at sahiplerinin yapmaları gereken şey nedir? 
Ümit: Bu yıl da TJK ve TİGEM ile aygırlarını suni tohumlamada kullanabilir miyiz iznini yaptığımız görüşmeler neticesinde bu yıl da aldık.Hatta Karacabey ve Sultansuyundaki bazı aygırların dondurulmuş spermalarını da alabileceğiz. Bunu da atçılarımıza sizin aracılığınızla söylemek isterim. Aygırlarını bu amaçla kullanmak isteyen aygır sahipleri bir dilekçe ile aygırlarını suni tohumlamada kullanmak istediğini Tarım Bakanlığına bildirecekler.Gelecek olur yazısına istinaden o yıla mahsus aygırlarını suni tohumlama uygulamasında kullanabilecekler. Her sene damızlık belgesi vize ettirilirken bu işlemi de yapabilirler.Zaten bu durum sadece Arap atları ve konkur atları için geçerli bir durum.Çünkü İngilizlerde bilindiği üzere bu tip uygulamalar yasak.Bunlar aygır sahipleri için geçerli. 

Kısrak sahipleri ise aygır müracaatlarını yapacaklar.Kısraklarının yumurtalık kontrollerini çiftliklerinde yaptıracaklar.Uygun tohumlama anından 1 gün önce bizden spermayı isteyecekler. Biz de o gün için gerekli yerlerle irtibata geçip randevu alıp spermayı alacağız bahsettiğim prosedürleri uygulayıp kendilerine istedikleri gün ellerine ulaşması için göndereceğiz.Tohumlama işleminden sonra spermayı gönderdiğimiz özel transport çantamızı bize geri gönderecekler. 

Ferdi:Anlattıklarınıza göre sanki bu kriz ortamında atçıların cebini biraz zorlayacak gibi.Ne dersiniz? Ümit:İnanın tam tersi.Sizle kısaca bir hesaplama yapalım.Örneğin maiden bir kısrağınız olsun.Hiç sorunu olmadan hemen talep olsun,aygıra çekilsin ve gebe kalsın. Bütün bunlar nerden baksanız minimum 2 ay alır.En iyimser rakamlarla konuşalım. Pansiyon ücreti 800 TL olan bir çiftlikte kaldı diyelim.Gidiş-geliş yol masraflarını 300 erden 600 TL.Ne eder? 2200 TL bir kısrak için ödenen para. Ama bizim yöntemle kendi çiftliğinde kısrağını hazırlatıp tohumlatsa yarıdan fazla kazancı olur.Kaldı ki bunlar iyi koşullarda.Biliyoruz ki bazı kısraklar problemli olabiliyor.
Ocakta gönderiyorsunuz Mayısta ancak tohumlanabiliyor veya tedavi edilmesi gerekebiliyor. Bunlara ilave birden fazla kısrağı olanlar için düşündüğünüzde masraflar daha da katlanarak gelir. Bu sebeple suni tohumlama gerçekten avantajlı bir yöntem. 

Ferdi:Evet Samet Bey sizden de dondurulmuş sperm hakkında biraz bilgi alabilir miyiz?Ayrıca bu konularla ilgili olarak Yüksek Lisans da yapıyormuşsunuz. 
Samet:Merhaba Fikri Bey.Ben de bize bu bilgileri paylaşma fırsatı yarattığınız için size teşekkür ediyorum.Dediğiniz gibi Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dölerme ve Suni Tohumlama Kürsüsünde tezli yüksek lisans yapıyorum. İnşallah yakın bir zamanda danışman hocam Doç.Dr.Ergun AKÇAY’ın idaresinde hep beraber Tübitak onaylı bir projede ve Slovaklarla yine aygırlarla ilgili olarak bir çalışmaya başlayacağız. Spermanın saklama yöntemlerinden bir diğeri de dondurulmuş sperma yani uzun süreli muhafaza yöntemidir.Ben de bu konuyu size açıklamak istiyorum.Bu metodla belirli işlemlerden geçirilmiş spermanın sıvı azot tankında dondurularak çok uzun yıllar saklanabilmesi esasına dayanır.
Tanımını yaparken kolaymış gibi gözükse de gerçekten ince detaylar sonucu yapılabilen kompleks bir işlemdir. Bu işlemi herkes yapamaz.Yapsa da başarılı olamaz.Bu yöntemde spermaya sulandırıcı ilavesine kadar her şey Ümit’in anlattığı yöntemle paralellik gösterdiği için tekrar anlatmıyorum. Daha sonraki işlemlerden başlayacağım.Sulandırılan sperma santrifüj edilerek spermatozoonlar çöktürülür. Daha sonra bu spermatozoonlar ayrı bir yerde toplanır. Üzerine normal olarak kullandığımız sulandırıcıdan farklı olarak daha özel bir karışımla tekrar sulandırılır.Buradaki amaç sperm hücrelerinin sıvı azota girdiğinde ( bu sıvı – 196 derecedir)kristalleşmemesi ve soğuk şokuna maruz kalmamaları içindir. 

Bu sebeple bu karışım prezervatif olarak katılır.Bu karışım payet adını verdiğimiz tüplere doldurularak dondurulur.Bu payetler 0.25 ml,0.50 ml gibi mikrotüplere doldurulabileceği gibi bizim kullandığımız gibi 5 ml lik makrotüplere de doldurulabilir.Her ikisinin de dondurulma prosedürü aynıdır ama süreleri farklıdır.Tabi bu tüpler gelişigüzel doldurulmuyor.Dozlanıyor. Doz başına kaç milyon ya da kaç milyar sspermatozoon olacağı hesaplandıktan sonra dolduruluyor. Bu makro veya mikrotüplerin üzerine hangi aygıra ait olduğu,ne zaman dondurulduğu,….vs bilgiler yazılıyor ki karışıklık olmasın.Sonra da bir sonraki çözündürülüp kullanılıncaya kadar sıvı azot tankına bırakılıyor. Ferdi:Bu yöntemlerin bize avantajlarını varsa dezavantajlarını anlatabilir misiniz? Samet:Avantajları dezavantajlarına nazaran çok daha fazla olduğu için öncelikle avantajlardan bahsetmek istiyorum. Kısrak sahipleri kısraklarını kendi çiftliklerinde kendi alıştığı ortamlarda tutacak. Bu çok önemli.Çünkü pansiyon parası ödemeyecek,diğer çiftliklerde bulunabilecek hastalıkların bulaşmasını önlenecek. 

Bundan her çiftlikte hastalık vardır bulaşır demiyorum yanlış anlaşılma olmasın ben eğer risk varsa bu önlenmiş olur demek istiyorum.Kısraklar gebe,boş ya da taylı fark etmez nakliye sırasındaki stres ve olumsuzluklar bertaraf edilmiş olur.Nakliye masrafları olmaz.Aygırlarımız için de bu önemli.Özellikle dondurulmuş sperma yöntemiyle aygırlar yıpranmamış olur. Daha fazla kısrağa hizmet verir.Yani aygır için müracaatta sınırlama getirilmemiş olur.Kıymetli bir aygırlardan daha fazla kişi faydalanabilir.Diyelim sperm bankası oluşturduk.Aşım sezonunda aygırımız hastalandı aşım yapamayacak.Tedavi süresinde ne oluyordu?Aygır aşımdan çekiliyordu müracaat edenler aygır değiştiriyordu..vs vs.Ama bu yöntemle sperm bankasından yararlanarak kimse mağdur edilmemiş olur.Ayrıca bu bahsedeceğim konu da önemli.

Diyelim aygırımız öldü ama çok kaliteli taylar verdi.Kanunlarımıza göre öldükten sonra da dondurulmuş spermler 1 yıl daha kullanılabilir.Daha uzun süre olması elbette iyi olurdu ama WAHO da ve kanunlarımızda böyle.Dezavantajları ise bu teknikler her zaman her aygıra uygulanamayabiliyor. Dondurulmuş spermayla tohumlamada kısrağın tohumlama zamanının çok iyi ayarlanması gerekmektedir. Bu da biraz masraflı olabiliyor. 

Ümit:Ferdi Bey ayrıca ben atçılarımıza bir müjde daha vermek itiyorum. Atçılarımız Türkiyede embriyo naklinin serbest olduğunu acaba biliyorlar mıydı? Sormak istiyorum. Evet biz bunu araştırdık WAHO üyeleri ve bizde de embriyo nakli serbest. 
Yani bir sezonda bir tanesi taşıyıcı anne bir tanesi de kendinde olmak kaydıyla 2 tay elde edilebilir. Bu konuyla ilgili de çalışmalarımız son hızıyla devam ediyor. 
Öncelikle kendimiz uygulamalar yaptıktan sonra bu yöntemi de Türkiye’de uygulayacak olmanın sevicini de yaşayacağız inşallah. 

AYRINTILI DANIŞMA İÇİN:
 www.dortnalveteriner.com 
0 533 5413519
0 542 5114570

• Kategori: Makaleler
• Tarih: 08 Aralık 2016 - Perşembe
• Sosyal Medyada Paylaş